... zabiorę wam serca kamienne, a dam wam serca z ciała. Ez 36,26
 

Komentarz metodyczny do Przyjmij słowo Chrystusa Pomoce dydaktyczne do nauki religii w 1 klasie gimnazjum 

POMOCE DYDAKTYCZNE... PODOBNIE JAK KOMENTARZ  UKAZAŁY SIĘ DRUKIEM - WYDAWNICTWO ERRATA TORUŃ. POD SPODEM ZAMIESZCZAM TYLKO FRAGMENTY KOMENTARZA.

Część I
Zeszyt

Dobór i układ treści

Cele ogólne katechezy a ćwiczenia

Cele szczegółowe katechezy a ćwiczenia

            Odrębną kwestię stanowi wykorzystanie Zeszytu do pracy z uczniem mającym trudności w nauce, czy też uczniem zdolnym. Większość zadań o charakterze zamkniętym jest do wykonania także przez uczniów słabszych, gdyż polegają one na wyborze, połączeniu w pary, zestawieniu, dopasowaniu, uporządkowaniu. Natomiast część zadań otwartych oraz praca z niektórymi tekstami są skierowane przede wszystkim do uczniów zdolnych. Autorzy nie zdecydowali się jednak na ich specjalne oznaczenie w zeszycie (np. „zadanie z gwiazdką”), aby nie wymuszać apriorycznych podziałów zespołu uczniowskiego.

            Wreszcie pewne ćwiczenia mogą stać się samodzielnym zadaniem domowym lub jego częścią.

            W następnej części znajduje się tabela, która zawiera między innymi szczegółowe informacje o tym, co w tym fragmencie zostało omówione w sposób ogólny.

Uwagi do zadań

Dodatek

            Na okładce Zeszytu znajduje się zdjęcie z kościoła pw. św. Antoniego w Wuppertal (Niemcy). Jest to przedstawienie I tajemnicy chwalebnej różańca świętego. W tym kościele stacje Drogi Krzyżowej płynnie przechodzą w część chwalebną różańca. Pomocą w próbie zrozumienia takiego połączenia będzie przywołanie wydarzeń z II wojny światowej, w czasie której ludność tego miasta doświadczyła straszliwych nalotów ze zrzutami bomb fosforowych.

            Wydaje się, iż warto zaprosić uczniów do medytacji tego obrazu dając im pytania kierunkowe:

-         Co przedstawia ta scena?

-         Kim są widoczne osoby?

-         Co mogą oznaczać ich gesty, postawa?

Cenne będzie pozostawienie uczniów przez chwilę sam na sam z tym obrazem, a dopiero potem ustalenie odpowiedzi na proponowane pytania.

            Kolejnym etapem katechezy może być odczytanie perykopy, której ilustracją jest obraz (Mk 16, 1-8) i zastanowienie się nad reakcją kobiet.

            Następnie można zaproponować uczniom poszukanie związku obrazu z tytułem zeszytu ćwiczeń. Tutaj pomoc stanowić będzie orędzie Jana Pawła II do młodzieży zgromadzonej na polach lednickich w wigilię Zesłania Ducha Świętego w 2001 roku:

            Ostatnim etapem katechezy może być wspólne ustalenie lub podanie uczniom przez katechetę zasad i wymagań, jakie będą obowiązywać na katechezie w I klasie gimnazjum oraz indywidualne dokończenie zdania: Wezwanie „Przyjmij słowo Chrystusa!” oznacza dla mnie…

Zakończenie

            Serdecznie dziękujemy wszystkim, którzy zechcieli podjąć trud korzystania z naszego zeszytu ćwiczeń. Prosimy o uwagi, ulepszające pomysły, wytknięcie błędów i braków. Wszystkie sugestie będziemy uważnie czytać i zeszyt poprawiać.

            Wyrażamy nadzieję, że praca z zeszytem ćwiczeń pomoże katechecie i katechizowanym w spotkaniu z Tym, Który był i Który jest, i Który przychodzi (Ap 4, 8).

  Autorzy

Część II
eKatecheta

Dlaczego eKatecheta?

            CD-ROM Przyjmij słowo Chrystusa, a na nim program eKatecheta, powstał w celach badawczych. Z tego powodu nie obejmuje on całego zakresu Zeszytu ucznia, o tym samym tytule, a tylko cztery jego części. Liczę na to, że dzięki przeprowadzonym badaniom, albo autor całkowicie odstąpi od kontynuowania pracy, albo przyczyni się do znalezienia wielu współpracowników, którzy pomogą w powstawaniu kolejnych elektronicznych pomocy katechetycznych.

            Jest kilka powodów, dla których pragnę zachęcić Państwa do korzystania z eKatechety. Po pierwsze, dzięki tej pomocy lekcja religii może stać się atrakcyjniejsza i budzić zainteresowanie. Po drugie, dzięki „interaktywności” program aktywizuje ucznia i zachęca do stałego wysiłku oraz poszukiwania wiedzy. Po trzecie, eKatecheta daje możliwość sprawdzenia wiedzy zdobytej w toku katechez poprzez rozwiązywanie elektronicznych ćwiczeń. Sugeruje również, poprzez automatyczne sumowanie punktów, odpowiednią ocenę. Po czwarte, zastosowanie komputera z takim oprogramowaniem ułatwi Państwu osiągnięcie awansu zawodowego. Po piąte, eKatecheta nie wymaga szybkich, nowoczesnych komputerów, ani dodatkowego oprogramowania. Po szóste, przy stale rosnących cenach podręczników koszt płyty z ćwiczeniami jest rewelacyjnie niski. CD-ROM można bezpłatnie otrzymać w Wydawnictwie ERRATA w Toruniu.

Z tego powodu, że eKatecheta jest prototypem postanowiłem oddać do Państwa rąk „klucz odpowiedzi”. Starałem się by był on na tyle dokładny żeby katecheta mógł nie tylko wystawić właściwy stopień uczniowi, ale również żeby mógł w pełni kontrolować działanie tego prototypowego programu.

Pojawia się w nim podwójna numeracja: „Numer ćwiczenia w eKatecheta” oraz „Numer ćwiczenia w Zeszycie”, po to aby można swobodnie porównywać treści między tabelą „Uwagi do zadań” (papierowej wersji ćwiczeń) oraz „Klucza odpowiedzi eKatecheta”. Tabele te wzajemnie się uzupełniają.

Klucz odpowiedzi eKatecheta

Ze zrozumiałych powodów nie mogą być dostępne w sieci prawidłowe odpowiedzi. Można ich szukać w wydaniu książkowym: Komentarz metodyczny do Przyjmij słowo Chrystusa. ERRATA , Toruń 2003.

Wkładam płytę...

            ... eKatecheta uruchamia się samoczynnie. Nie trzeba się obawiać, że przy starcie na chwilę przygasa obraz, szczególnie na monitorach o dużej rozdzielczości. Program w ten sposób przystosowuje się do możliwości naszego komputera. Jednak nie zmieni to żadnych parametrów wyświetlania i przy wyjściu z programu, komputer wróci do stanu początkowego. Jako „intro” – filmowy komentarz do tytułu ćwiczeń i ilustracji tła, pojawi się scena z filmu Jezus. Możemy ją ominąć klikając w prawym dolnym narożniku przycisk „dalej”. Po skończonej lub przerwanej projekcji słychać muzykę. Przed naszymi oczami pokazuje się „interfejs główny” zawierający następujące elementy:

• przyciski z tematami czterech kolejnych działów,
• instaluj,
• informację,
• koniec,
• ikonę głośniczka.

Jeśli nie posiadam płyty z programem, nie będę mógł korzystać z „muzyki tła”. Natomiast, jeśli mam płytę, mogę zrezygnować z odtwarzania dźwięku w „interfejsie głównym” klikając na „ikonę głośniczka”.

W momencie zakończenia pracy – naciskamy „X”, następnie potwierdzamy naszą wolę, naciskając „tak”.

W „informacji” dowiemy się między innymi o programie, podstawie programowej nauczania religii, według których stworzono program eKatecheta. Jest tam kilka wiadomości o autorze, ale przede wszystkim podziękowania, a na końcu prośba o opiniowanie i wskazanie adresu kontaktowego.

Przycisk „instaluj” umożliwia kopiowanie plików eKatechety do jednego „katalogu”. Ułatwi on instalowanie programu na wielu stanowiskach, ale bez możliwości korzystania z muzyki tła. Pozwala też na dodanie do „menu Start”, w „środowisku Windows”, pozycji eKatecheta oraz odpowiednich „ikon”. Dzięki użyciu „instaluj” będziemy mogli korzystać z programu bez płyty.

Przejście do „interfejsu części” odbywa się po kliknięciu nad linią podkreślającą temat. Po zmianie kursora z „grotu” na „klepsydrę” proszę cierpliwie czekać, ponieważ wybrana część ćwiczeń „ładuje się” wówczas do „pamięci operacyjnej komputera”. Od wielkości tej pamięci zależy szybkość i niezawodność działania eKatechety.

Wybieram część

Rozwiązuję ćwiczenia

            Każdy ekran to zasadniczo jedno ćwiczenie. Na jego zawartość składa się kilka, wyodrębnionych graficznie, elementów. Są to: polecenie, pomoc „jak to zrobić?”, teksty np. Biblii Tysiąclecia, Pallottinum 2002, wyd. 5., tło w przeważającej mierze fotograficzne, różne zadania do wykonania w formie układanek, pól wyboru, przycisków opcji, list rozwijanych, pól tekstowych, pól list, list rozwijanych z polami edycji. W programie znajduje się również hiperłącze do Strony Biblijnej Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Adama Mickiewicza  w Poznaniu[15] dzięki, któremu uczniowie mogą sobie odszukać w internetowym wydaniu Biblii Tysiąclecia odpowiednie fragmenty.

W każdym ćwiczeniu pod przyciskiem „jak to zrobić?” znajduje się dokładna i zachęcająca w swej prostocie instrukcja mówiąca, co należy wykonać krok po kroku, aby osiągnąć sukces dzięki eKatechecie. Jeśli zdarzy się ( np. cz. 1, ćw. 24), że pomoc zakrywa treść polecenia, wówczas należy uchwycić za górną belkę okna z napisem: „ćwiczenie 24: jak to zrobić?”, przenieść w takie miejsce ekranu, żeby nie przeszkadzała w czytaniu polecenia. Każdorazowo, żeby ukryć pomoc wystarczy nacisnąć „już wiem”.

Na końcu każdej części, po rozwiązaniu wybranych ćwiczeń, pojawi się tabela „wyniki”. Sposób naliczania punktów przez eKatechetę omówiłem powyżej. Natomiast, jeśli chodzi o wydruk, przy zastosowaniu drukarek Hewlett - Packard, warto wykorzystać opcję „Kilka stron na arkuszu”. Pozwoli to na oszczędności atramentu i papieru oraz podniesie estetykę wydruku.

Dlaczego tyle obrazu

Katechizm Kościoła Katolickiego[16] stawia przed ikonografią chrześcijańską konkretne zadania. Dlatego ilustracje katechetyczne powinny być dobierane bardzo starannie[17]. Nie chodzi tu o wezwanie do tworzenia nowej „biblii ubogich”, bo przecież nasi wychowankowie nie tylko potrafią czytać, ale również sprawnie się poruszać po cyberprzestrzeni, która jest światem informacji zapisanej kodem zero–jedynkowym. Obecnie mecenat Kościoła mógłby się rozwijać w kierunku tworzenia obrazów prawdziwych, funkcjonujących we współczesnych katechizmach jako „podręcznikach obudowanych”, a także w mediach. Pozwoliłoby to z jednej strony uciec od „syndromu muzeum”, a z drugiej tworzyć płaszczyznę równoważącą zalew obrazów pochodzących ze środków masowego przekazu, jakże często, wrogo nastawionych do Kościoła i samego człowieka.[18]

W artykule, którego fragment pozwoliłem sobie przytoczyć powyżej zaproponowałem stworzenie definicji obrazów katechetycznych. Podzieliłem je na obrazy prawdziwe (święte) oraz zastępcze. Poniższa tabela ułatwi rozróżnienie cech charakterystycznych dla tak rozumianych obrazów zawartych w programie eKatecheta.

Trudno jest akcentować używanie jednego z tych dwóch rodzajów ilustracji, dlatego że są one komplementarne. Należy zaznaczyć, że nauka religii prowadzona przy użyciu przeważającej ilości obrazów zastępczych, powinna zawsze prowadzić do katechezy parafialnej opierającej się na obrazach prawdziwych.

Ponadto obrazy zastępcze odgrywają dużą rolę w nauczaniu klas młodszych, gdzie wydatnie zwiększają przyswajalność materiału. Jeśli są one na bieżąco modyfikowane, mogą też odegrać znaczącą rolę w katechizacji młodzieży. Natomiast obrazy prawdziwe, jako oparte na Biblii, mają charakter źródłowy dla katechezy, są ponadczasowe i stąd właśnie wynika ich przewaga.

Rozróżnienie to pozwala zrozumieć, że jeśli obraz zastępczy powinien: stanowić reportaż z życia codziennego, pokazywać złożoność historii zbawienia, stanowić tło lub swoisty komentarz dla obrazów prawdziwych, to na CD-ROM Przyjmij słowo Chrystusa znajduje się odpowiednio dużo takich ilustracji.

Dedukcja i indukcja

       Obie zastosowano w eKatechecie jako strategie nauczania. Wzajemnie się uzupełniają, a ich zalety równoważą się. Jednak w zależności od treści i celów ćwiczenia trzeba dopasować odpowiednią strategię. Strategia dedukcyjna jest najbardziej przydatna przy ograniczonej ilości czasu przeznaczonego na nauczanie. Posługujący się nią uczniowie przyswajają sobie pojęcia szybciej aniżeli stosujący strategię indukcyjną. Strategia indukcyjna może być jednak pomocna w nauce definiowania pojęć. Ponadto uczniowie dzięki niej dowiadują się, jak należy się uczyć. W praktyce pedagogicznej okazuje się, iż strategia dedukcyjna pozwala na lepsze utrwalenie rezultatów nauki, aniżeli sposób indukcyjny.[19]

W pierwszym ćwiczeniu, w 1. części mamy do czynienia z definicją zaczerpniętą z Przekroczyć próg nadziei, Jana Pawła II. Z nią zapoznają się katechizowani dzięki przykładom, jakie oglądamy na fotografii. Zdjęcia zestawione w ten sposób budzą refleksję nad czasem młodości, który rozjaśnia światło Chrystusa. Rzecz ma się odwrotnie na kolejnym slajdzie, w drugim ćwiczeniu. Tutaj ilustracje z życia wzięte, prowadzą do stworzenia pewnego rodzaju definicji poprzez postawienie haczyka w „polu wyboru”. Ilustracje powiększają się po najechaniu na nie grotem myszki. Z jednej strony są łatwiej widoczne, z drugiej strony, nie narzucają się widzowi. On sam musi wybrać, któremu z tych przedmiotów przyjrzeć się dokładniej i jaki wyraz słowny wybrać na właściwą definicję. Mamy tu do czynienia z indukcją.

Przykłady te można by mnożyć. Wystarczy dodać, że Zeszyt ucznia I klasy gimnazjum Przyjmij słowo Chrystusa również daje możliwość oglądu rzeczywistości, ale tylko w wersji czarno – białej. Po drugie w eKatechecie nawet tło poszczególnych ekranów sugeruje część, w której uczeń właśnie się znajduje np. kolor czarny dla „Pytań egzystencjalnych człowieka”.  Wiele ćwiczeń, które w Zeszycie nie posiadają ilustracji otrzymały je w wersji multimedialnej. Oto przykłady:

• 1.1.2./Ćw. 4 brak grafiki/prostokąt z opisanym bokiem a i b, Orzeł Piastów, kapłańskie dłonie podające Eucharystię,
• 1.1.3./Ćw. 5 brak grafiki/litery: alfa, a w nią wkomponowany raczkujący człowiek, omega z wkomponowaną ludzką czaszką, te symbole rozdziela zbliżenie dziewczęcej postaci zajętej pracą – pisaniem,
• 1.1.4./Ćw. 6 brak grafiki/zdjęcia: roślina – winogrono, człowiek – dziewczyna, zwierzę – koń,
• 1.1.5./Ćw. 7 są cztery ilustracje/cztery barwne zdjęcia, ponieważ mamy tu do czynienia z modelem kerygmatyczno-antropologicznym katechezy, dlatego proponujemy zdjęcie współczesnego celnika oraz fragment wideo z filmu Jezus,
• 1.1.5./Ćw. 8 (w eKatechecie ćwiczenie to podzieliłem na dwa ekrany) Odpowiedź na pytanie „Moje życie ma sens, ponieważ...” posiada w tle swoisty graficzny komentarz. Czy będzie on ułatwiał, czy też utrudniał właściwe odpowiedzi, okaże się to w przeprowadzonych badaniach.

W oparciu o tak dobrane ilustracje przewiduję, że uczniowie łatwiej uzyskają lepsze osiągnięcia, niż przy użyciu tradycyjnego Zeszytu. Model kerygmatyczno-antropologiczny katechezy zakłada pracę z długimi perykopami biblijnymi, czy też innymi tekstami źródłowymi. Takie zadania mogą stanowić problem dla niektórych uczniów. Sądzę jednak, że użycie obrazu pozwoli na aktywizację uczniów oraz zachęci ich do odkrywania coraz głębszych treści zawartych w Piśmie Świętym.

ks. Andrzej Zakrzewski

PREZENTACJA  UKAZUJĄCA  MOŻLIWOŚĆ  JEDNOCZESNEGO KORZYSTANIA  Z  "PRZYJMIJ  SŁOWO  CHRYSTUSA"  ORAZ  KATECHIZMÓW  OGÓLNOPOLSKICH.